Zasady postępowania przy krwotokach i zranieniach

 

Rany są urazami powstającymi w wyniku przerwania ciągłości skóry. Mogą obejmować zarówno powierzchowne warstwy skóry, jak i sięgać głębiej położonych tkanek, a nawet narządów. Każda rana, niezależnie od wielkości wymaga zaopatrzenia, chociażby po to, by nie dopuścić do jej zabrudzenia i rozwoju infekcji. Czy wiesz, jak prawidłowo zabezpieczyć rany, jak tamować krwotoki i co na ten temat mówią wytyczne Europejskiej Rady Resuscytacji z 2021 roku?

Rodzaje ran, krwawienie i krwotok 

Każda rana charakteryzuje się innym mechanizmem powstawania, inną ciężkością, a przez to i sposobem postępowania. Wyróżniamy: otarcie naskórka, ranę kłutą, szarpaną, postrzałową, miażdżoną, kąsaną, ciętą. Uraz nierzadko ma charakter mieszany, a ranę ciężko jest dopasować do jednego typu, otarcie może być połączone z raną szarpaną, a kłuta z ciętą itd. W przypadku niewielkich urazów przeważnie wystarczy odpowiednie opatrzenie, jednak te większe, a także te, w wyniku których dochodzi do krwotoku, wymagają interwencji medycznej. 

O krwawieniu mówimy wtedy, gdy uszkodzeniu uległy drobne, żylne i miąższowe naczynia krwionośne. Krwawienie daje się łatwo opanować, ustępuje samoistnie, a w miejscu rany tworzy się zakrzep (wyjątkiem są sytuacje, w których poszkodowany ma problemy z krzepliwością krwi). 

Z kolei krwotok to stan, w którym uszkodzeniu uległy naczynia tętnicze lub duże żyły. Dochodzi do obfitego wypływu krwi, który może doprowadzić do wstrząsu, a nawet śmierci. Utrata około 1/3 objętości krwi jest niebezpieczna dla życia. Krwotoki są jedną z głównych przyczyn śmierci w wyniku urazów. Właśnie dlatego tak ważne jest to, aby świadkowie zdarzenia potrafili opatrzeć ranę i zatamować krwotok, a postępowanie z ranami jest jednym z elementów kursów pierwszej pomocy.

Pierwsza pomoc przy zranieniach

Postępowanie z ranami polega w pierwszej kolejności na oczyszczeniu rany, najlepiej pod czystą, bieżącą wodą, ewentualnie okolice rany można przetrzeć delikatnym środkiem do odkażania ran, ale nie wodą utlenioną, ani spirytusem salicylowym – dlaczego? O tym przeczytasz w innym artykule. Następnie należy nałożyć jałowy opatrunek osłaniający, zabezpieczający uszkodzenie skóry przed zabrudzeniem. Opatrunek trzeba zmieniać co jakiś czas, a ranę obserwować pod kątem ewentualnych niepokojących objawów, mogących świadczyć o zakażeniu. Pierwsza pomoc przy krwawieniu sprowadza się więc głównie do ochrony rany przed zabrudzeniem.

Pierwsza pomoc przy krwotoku

Inaczej wygląda postępowanie z ranami w przypadku krwotoków. Duże rany, a także te mniejsze, w wyniku których doszło do uszkodzenia tętnic lub dużych naczyń żylnych, mogą być groźne dla życia. 

Podstawową i rekomendowaną metodą tamowania krwotoków jest założenie opatrunku uciskowego na ranę. Taki opatrunek wywiera miejscowy ucisk na naczynia krwionośne w bezpośrednim sąsiedztwie rany i w większości przypadków jest skuteczną metodą opanowywania krwawienia. 

Opatrunek uciskowy wykonuje się, przykładając w miejsce zranienia jałową gazę, następnie wałek np. z grubej warstwy gazy lub bandaża, stanowiący bezpośredni ucisk na ranę. Tak powstały okład należy dokładnie zabandażować opaską dzianą. Jeżeli po jakimś czasie opatrunek przemoknie, nie należy go zdejmować, lecz dołożyć kolejną warstwę uciskającą i dobandażować. To podstawowe i rekomendowane postępowanie w pierwszej pomocy w krwotokach.

Bywają sytuacje, w których opatrunek uciskowy jest niewystarczający: są to na przykład duże rany z krwotokiem z tętnicy, czy amputacje urazowe. Niekontrolowane krwawienie jest przyczyną około 35% zgonów wynikających z urazów, dlatego opanowanie ciężkich, zagrażających życiu krwawień ma kluczowe znaczenie dla przeżywalności poszkodowanego. W związku z tym w wytycznych Europejskiej Rady Resuscytacji z 2021 roku pojawiło się zalecenie o rozważeniu zastosowania opasek zaciskowych bądź staz taktycznych w warunkach pierwszej pomocy. Wykazano, że opaski zaciskowe mogą zwiększyć przeżywalność pacjentów.

Jak tamować krwotoki? Sprawdź zestaw do tamowania krwotoków.

Czynności i pierwsza pomoc przy krwotokach

Nie oznacza to jednocześnie, że do każdego krwotoku należy stosować stazę. W celu opanowania ciężkiego krwawienia zagrażającego życiu należy w pierwszej kolejności wykonać bezpośredni ucisk na miejsce krwawiące, a gdy to nie pomoże, ratownik powinien rozważyć założenie opatrunku hemostatycznego lub opaski uciskowej.

Jak zakładać opaskę uciskową/stazę taktyczną?

Opaskę na kończynę należy założyć jak najbliżej tułowia np. wysoko na udzie. Należy ją zacisnąć za pomocą krępulca, dociskając do momentu, gdy zauważysz ustanie krwawienia. Po umocowaniu stazy warto zapisać na niej godzinę i datę założenia (jeżeli jest taka możliwość). Pierwsza pomoc przy krwotoku z wykorzystaniem opaski zaciskowej jest czynnością ratującą życie i podobnie jak w przypadku resuscytacji nie należy przejmować się ewentualnymi późniejszymi następstwami. Poszkodowany i tak musi trafić do szpitala, gdzie specjaliści zajmą się dalszym postępowaniem.

W miejscach o zwiększonym ryzyku wypadków np. w przemyśle, rolnictwie, apteczki powinny być wyposażone w specjalne stazy taktyczne CAT, warto też, aby taki przyrząd znalazł się w apteczce motocyklowej i samochodowej.

Bibliografia:

1. Wytyczne resuscytacji 2021, pierwsza pomoc 2021, prc.krakow.pl (dostęp: 22.06.2021);
2. Zintegrowana Platforma Edukacyjna Platforma Ministerstwa Edukacji i Nauki, Pierwsza pomoc w przypadku krwotoku, zpe.gov.pl (dostęp: 22.06.2021);